ตายแล้วไปไหน : เปิดโลกหลังความตายของชาวกะเหรี่ยง
เราอาจจะคุ้นเคยกับการจัดการพิธีศพด้วยการเผาและนำเถ้ากระดูกไปลอยอังคาร แต่รู้หรือไม่ว่า การลอยอังคารไม่ได้อยู่ในขั้นตอนพิธีศพของหลาย ๆ ชาติพันธุ์ ที่เห็นกันชัด ๆ เลย ก็ชาวกะเหรี่ยงนี่แหละค่ะ ด้วยเหตุผลที่แสนจะง่ายดายว่า การลอยอังคารเป็นพิธีกรรมของคนเมือง
ชนชาติพันธุ์กะเหรี่ยง หรือชาวปกาเกอะญอ มักจะจัดพิธีศพโดยการเผาหรือฝังแต่ปราศจากการลอยอังคาร โดยมีความเชื่อที่สืบทอดกันมาตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษที่ว่า “หากบ้านไหนนำเถ้ากระดูกที่ถูกเผากลับบ้าน หรือนำไปลอยน้ำ อาจทำให้ผู้ตายไปเกิดใหม่ด้วยอวัยวะที่ไม่ครบ ลำบากต่อการใช้ชีวิต” ทำให้พิธีศพของชาวกะเหรี่ยงจึงมีลักษณะที่เผาตรงไหน ก็มักจะฝังตรงนั้น อีกทั้งวิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวกะเหรี่ยงคือการหากินในผืนป่า หากินอยู่กับดินและต้นไม้ เมื่อตายลงไป จึงเผาและฝังลงดินคืนสู่ธรรมชาติที่สร้างชีวิตนั่นเอง
ความเชื่อกับพิธีศพของชาวกะเหรี่ยง
หากพูดถึงความเชื่อดั้งเดิมของชาวกะเหรี่ยงในการจัดการพิธีศพจะมีอยู่ 2 แบบ ได้แก่
- เผาและฝัง : ประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อ 3 วัน จากนั้นนำร่างไปเผา แล้วจึงเผาเถ้ากระดูกจุดเดียวกับที่เผา ซึ่งอาจจะเป็นที่ป่าช้าหรือผืนดินที่ตัวเองอยู่
2. 2 ฝัง 1 เผา : ฝังร่างผู้เสียชีวิตไว้ 2-3 ปี ทำสัญลักษณ์เอาไว้ จากนั้นขุดกระดูกขึ้นมาเผา แล้วจึงนำกลับไปฝังยังจุดเดิม
นอกจากนี้ยังมีความเชื่อเกี่ยวกับการแสดงความเคารพ ให้เกียรติต่อพระแม่คงคา ซึ่งเจ้าแห่งน้ำ โดยเชื่อว่าสิ่งที่จะส่งผลเสียต่อน้ำไม่ควรเกิดจากมือของมนุษย์ อีกทั้งชวกะเหรี่ยงยังถูกปลูกฝังให้รู้จักการยำเกรง ทะนุถนอมธรรมชาติเอาไว้จากรุ่นสู่รุ่น เพราะใช้ชีวิตโดยอาศัยธรรมชาติ จึงต้องรักษาไว้มาก ๆ
เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับพิธีศพของชาวกะเหรี่ยง
- หากมีคนในหมู่บ้านเสียชีวิต ทุกคนจะต้องหยุดงานเพื่อมาร่วมงานศพ และเป็นการถือโอกาสให้หนุ่มสาวได้พบและรู้จักกัน เผื่อสานต่อในอนาคต
2. ผู้ที่มีฐานะดีจะนำศพใส่โลงประดับสวยงามและเก็บไว้ 2-3 วัน แต่ถ้าฐานะไม่ดี จะห่อศพด้วยเสื่อและใช้ด้ายดิบมัดศพ
3. ญาติพี่น้องจะเป็นผู้อาบน้ำศพ และจัดเตรียมสัมภาระและเสื้อผ้าใหม่ เพราะเชื่อว่าสัมภาระเหล่านี้ ทำความร่มรื่นให้ศพ ขณะเดินทางไปยังโลกหน้า
4. ในช่วงเย็น ผู้ชายจะเป็นคนขับลำนำส่งวิญญาณ ซึ่งจะมีเนื้อหาเกี่ยวกับผู้ตาย
5. ก่อนการปลงศพ จะทำพิธีส่งสัมภาระและข้าวของให้ผู้ตาย โดยเชื่อว่าในโลกหน้า วิญญาณจะต้องกลับไปทำมาหากินแบบเดียวกับโลกนี้ จึงต้องมอบสัมภาระให้ไว้ จะได้ไม่ลำบาก
ปัจจุบันพิธีศพดั้งเดิมนี้เริ่มเปลี่ยนแปลงไป ชาวกะเหรี่ยงหันไปใช้โลงศพกันมากขึ้น รวมถึงบางส่วนก็เปลี่ยนไปนับถือศาสนาต่าง ๆ และจัดพิธีไปตามศาสนาที่นับถือ ดังนั้น หากใครสนใจ สามารถร่วมบริจาคโลงศพ ทำบุญโลงศพไปกับโลงทาน ในการส่งต่อความสุขไปยังผู้ยากไร้ ซึ่งปลายทางได้รับอย่างแน่นอน
